Արագածոտնի մարզի Կանիաշիր կամ ինչպես հենց իրենք՝ եզդիներն են ասում, Սանգյառ գյուղի գրեթե կենտրոնում է գտնվում Կոտոյանների տունը: Գուղական տունը՝ հողածածկ տանիքով, ցանկապատ չունի, հսկա հովվաշունն է հսկում: Սոցիալապես ծանր պայմաններում ապրող ազգությամբ եզդի այս ընտանիքը 2020-ի 44-օրյա պատերազմում կորցրել է երկու որդուն. տան ավագ որդին՝ Օնիկ Կոտոյանը երկու տարուց ավելի է՝ անհետ կորած է, իսկ կրտսերը՝ Թեմուր Կոտոյանը, որը զոհվել է Շուշիում, պատերազմի վերջին օրերին, այժմ Կանիաշիրի գերեզմանատանն է:
«Երկու ամիս էր ծառայում, որ պատերազմը սկսվեց: Ռուսաստանում էր, մի օր զանգեց ասեց՝ գնամ պարտքս տամ հայրենիքին, համոզում էի չգար, բայց էկավ: Ծառայության ընթացքում չենք տեսել, կորոնավիրուս էր, չէին թողում գնանք: Սկզբում գնաց Մարտունի 2, հետո՝ Հադրութ: Կռիվը սկսվավ մալադոյ էր, մտածում էինք՝ չեն տանի կրակի բերան: Ասում էի՝ գամ, ասեց չէ, գաս փուռը կընգնես, ոչ աֆիցեր կա, ոչ հրաման կա: Մենք զինվորներով մեր գլուխն ենք պահում», -Թեմուրի մասին պատմում է նրա հայրը՝ 47-ամյա Արթուր Կոտոյանը:
Նոյեմբերի 7-ին ծառայության մեջ «մալադոյ» համարվող Թեմուրը արդեն Շուշիում էր, հոր խոսքով, «առանց աֆիցերների, առանց հրամանատարների, մսաղացի մեջ»: Արդեն պատերազմից հետո երկար մղձավանջ է սկսվում ընտանիքի համար. Հայաստանի տարբեր հիվանդանոցներում Կոտոյանները փնտրում են որդիներին, սկզբում՝ հիվանդասենյակներում, այնուհետև դիահերձարաններում: Այն դիահերձարանում, որտեղ որդիներից ոչ մեկին չեն տեսել, հարազատները Արթուրին աչքալուսանք են տվել: Սակայն Թեմուրին ավելի ուշ գտնում են Երևանի դիահերձարանում:
Տղաների մայրը՝ 43-ամյա Ֆաթիմա Տալոյանը, տխուր աչքերով հմայիչ կին է՝ մազերը սև գլխաշորի տակ հավաքած: Որդիներին փնտրելու, նրանց ծանր ապրումների մասին ամուսնու պատմությունները ստիպում են արտասվել սևազգեստ կնոջը: Հայկական և եզդիական դրոշների կողքին խնամքով ձևավորել է Թեմուրի անկյունը՝ որդու տարբեր տարիքի լուսանկարներից մինչև պատերազմից հետո հետմահու ստացած պարգևներ:
Իսկ Օնիկից խնամքով պահում են զինվորական գրքույկը, որտեղ նշվում է՝ որդին ծառայության է անցել 2019-ի հուլիսին:
Աներևակայելի տանջանքների միջով են անցել ու անցնում Կոտոյանները Օնիկին փնտրելու համար: Հայրն ասում է՝ 4 անգամ ԴՆԹ անալիզ է վել, բայց միևնույն է՝ Օնիկին չեն կարողանում գտնել: Ավագ որդուց վերջին անգամ զանգ ստացել են հոկտեմբերի 11-ին ու վերջ: Հույս ունեն՝ գերի է:
«Համարյա ամեն օր Երևան եմ գնում: Պետությունը ոչ մի բան չի ասում, դեռ մի բան էլ կարող ա մի հատ չափալաղ տա, ասի՝ հել ստեղից գնա: Անձամբ Նիկոլի հետ եմ հանդիպել, բան չի ասում: Երկու տղա եմ ղրկել բանակ, մյուսը ո՞ւր ա, մյուսին գտեք բերեք տվեք ինձի»,- ասում է Արթուր Կոտոյանը:
Օնիկի զինգրքույկը Արցախի Մարտունի 2 զորամասում են գտել. «Զանգեցին, ասեցին գտել են: Գնացինք, հասանք ընդեղ: Հարցնում ենք՝ որտեղ եք գտել, ասում են՝ չգիտենք, զինվոր ա գտել: Ասել են՝ «վայեննի բիլետը» գցի, որ գերի ընկնես, քեզ բան չանեն: Դե թուրքերը եզդիների հետ չունեն, չէ՞, դրա համար ասել են՝ գցի, որ ազգությունը չիմանա՝ ինչ ա»:
Սոցիալական ծանր պայմաններում է ապրում երիտասարդ ընտանիքը: Գյուղում աշխատանք չկա, մայրաքաղաքում էլ աշխատելու համար ճանապարհի վրա ավելին է ծախսելու, քան աշխատավարձն է: Որդու մահվանից հետո ամսական աջակցություն են ստանում Զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամից՝ շուրջ 200 հազար դրամ:
«Ինչ պետական հիմնարկ կա ինձանից փող ա ուզում՝ լույսի, գազի, ջրի, հողի: Իմ 18 տարեկան երեխեն գնացել, ծառայել ա պետության համար, հիմա ես մենակ եմ, ո՞վ ա ինձ պահում», -հարցեր է բարձրացնում երկու տարուց ավելի սգի մեջ ապրող հայրը:
Հ․ Գ․ «Լրագրողներ հանուն մարդու իրավունքների» ՀԿ-ն/ www.forrights.am-ը ներկայացնում է Հայաստանի ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներին, որոնք մասնակցել են պատերազմին և հերոսաբար զոհվել հայրենիքի համար։
Նախորդ պատմությունները- Որդու մահվան մասին Քալոյաններին հայտնել է նրա մանկության ընկերը․ «Զանգեց, ասեց՝ առյուծդ ընկավ»
Հասմիկ Համբարձումյան
Հասմիկ Համբարձումյանը լրագրող է, լուսաբանում է դատա-իրավական ոլորտը: Անհանդուրժող է անարդարության ու մարդու իրավունքների խախտումների նկատմամբ: Լրագրողական 15 տարիների գործունեության ընթացքում մասնակցել է լրագրողական փոխանակման միջազգային տարբեր ծրագրերի, հաջողությամբ ավարտել Thomson Reuters Foundation-ի դասընթացը: