Սեպտեմբերի 28-ին Լեռնային Ղարաբաղի նախագահի խորհրդական Դավիթ Բաբայանը որոշել է ներկայանալ Ադրբեջանի իրավապահ մարմիններին։ Այս որոշման մասին Բաբայանը գրել է ֆեյսբուքյան իր էջում.
Նա ասել է, որ ընդգրկված է Ադրբեջանի սեւ ցուցակում, իսկ ադրբեջանական կողմը պահանջել է, որ նա ներկայանա Բաքու՝ համապատասխան հետաքննության համար։ «Այսօր որոշեցի Ստեփանակերտից մեկնել Շուշի»,- գրել է նա։
Մեկ օր անց հայտնի չէ՝ Բաբայանը հանձնվե՞լ է Ադրբեջանի իշխանություններին, ի՞նչ են արել նրա հետ Շուշիում, թե՞ հաշվի է առնվել նրա կամավոր հայտնվելը։
Նույն օրը Բաքուն մեղադրանք է առաջադրել նախօրեին կալանավորված Արցախի նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանին՝ «ահաբեկչության ֆինանսավորման, օրենքով չնախատեսված զինված կազմավորումների կամ խմբավորումների ստեղծմանը և գործունեությանը մասնակցելու և օտարերկրացու կամ քաղաքացիություն չունեցող անձի Ադրբեջանի Հանրապետություն ապօրինի ժամանումը կազմակերպելու մեջ»:
Հայաստանը հայց է ներկայացրել ՄԻԵԴ՝ Հայաստանի քաղաքացի Ռուբեն Վարդանյանի ապօրինի ձերբակալության վերաբերյալ։ Նիկոլ Փաշինյանը, մեկնաբանելով ձերբակալությունը, չի արտասանել Ռուբեն Վարդանյանի անունը և հայտարարություն չի արել Արցախի ղեկավարության տարհանման վերաբերյալ պայմանավորվածությունների մասին։ Ընդհանրապես, սեփական քաղաքացիներին «լքելը» ներկայիս իշխանության բրենդն է։
Արցախի բնակչության տեղահանությունից հետո Արցախի մյուս բարձրաստիճան պաշտոնյաների ճակատագիրը որոշ բացառություններով հայտնի չէ։ Մասնավորապես, պաշտպանության նախկին նախարար Սամվել Բաբայանն ասել է, որ առաջիններից է, որ ժամանել է Հայաստան։ Իսկ նախկին պետնախարար Արտակ Բեգլարյանն ասաց, որ ինքն ապահով տեղում է։
Հայտնի չէ, թե ինչ կլինի մնացած պաշտոնյաների հետ, այդ թվում՝ մեկ ամսից քիչ առաջ ընտրված նախագահի, պետական նախարարի հետ, ով երբևէ չի երևացել հանրությանը։ Հայտնի չէ նաեւ, թե ինչ ընթացակարգով են նրանք բաց թողնվելու Հայաստան, կամ մեկ այլլ տեղ։ Reuters-ը հայտնել է, որ Բաքուն ունի մոտ 300 հոգանոց ցուցակ, որոնց նախատեսում է ձերբակալել։
Լեռնային Ղարաբաղի նախագահ Սամվել Շահրամանյանի անունից տարածված երեկվա ուղերձում նշվում է, որ նա «հրամանագիր է ստորագրել Լեռնային Ղարաբաղի պետական բոլոր կառույցներն ու կազմակերպությունները լուծարելու մասին»։ Նշվում է, որ հրամանագիրն ընդունվել է «հաշվի առնելով Ադրբեջանի Հանրապետության ներկայացուցիչների հետ ռուսական խաղաղապահ զորախմբի հրամանատարության միջնորդությամբ ձեռք բերված համաձայնությունը, որ Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչների, այդ թվում՝ զենքը վայր դրած զինծառայողների ազատ, կամավոր և անարգել անցումը ապահովված է»։ Միևնույն ժամանակ, հրամանագրում չի շոշափվում Արցախի ղեկավարության ճակատագիրը։
Ավելի վաղ՝ սեպտեմբերի 20-ին, պայմանավորվածություններ էին ձեռք բերվել Ադրբեջանի հետ, որոնք նույնպես ոչինչ չեն ասում Արցախի ղեկավարության ճակատագրի մասին։
Խոսակցություններ կային, որ իբր պայմանավորվածություններ են ձեռք բերվել ռուս խաղաղապահների հետ՝ ուղղաթիռներով որոշ մարդկանց տեղափոխելու վերաբերյալ՝ Հայաստան կամ երրորդ երկիր։ Սակայն Ռուբեն Վարդանյանի և Դավիթ Բաբայանի ճակատագիրը վկայում է պայմանավորվածությունների բացակայության մասին։
ՄԱԿ-ում քննարկումների ժամանակ շատ երկրներ ուշադրություն հրավիրեցին Բաքվի կողմից «հանդուրժողական» վերաբերմունքի անհրաժեշտության վրա նախկին մարտիկների և զենքերը վայր դրած նախկին զինվորականների նկատմամբ։ Շատ սպաներ ու զինվորներ իսկապես արդեն Հայաստանում են, և նրանց դեմ բողոքներ չեն եղել։ Բայց պաշտոնյաներին կարծես «մոռացել են»։
Իսկ ո՞վ կարող է դառնալ պաշտոնյաների Հայաստան անվտանգ տարհանման երաշխավորը։ Պաշտոնական Երեւանն այս մասին հրապարակային հայտարարություններ չի անում։ Ռուսաստանի և արևմտյան ներկայացուցիչների հայտարարություններում եւս նման ակնարկներ չկան, թեև, ըստ ամենայնի, դրանք պատկանում են «քաղաքացիական անձանց» կատեգորիային, որոնց պետք է երաշխավորվի անարգել մուտքը միջանցքով։
Ամերիկացի կոնգրեսական Բրեդ Շերմանը, մեկնաբանելով Ռուբեն Վարդանյանի կալանավորումը, ասաց, որ սա ուղերձ է Հայաստանի ղեկավարությանը, որ իրենք կարող են լինել հաջորդը։
Նաիրա Հայրումյան