«2024 թվականի հունվարի 1-ից ուժի մեջ է մտել Սամվել Շահրամանյանի հրամանագիրը ինքնահռչակ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը լուծարելու մասին», -դեկտեմբերի 31-ի գիշերը գրել են ռուսական պետական լրատվամիջոցները։ Նման արձանագրման «հապճեպությունը» հուշում է, որ Մոսկվայում կարևոր ծրագրեր են կապում այս հրամանագրի հետ, և Կրեմլը սրտատրոփ սպասում էր արցախցիների գործողություններին, որոնք կարող էին տապալել այդ ծրագրերը։
Այն, որ Սամվել Շախրամանյանի «հրամանագիրը» գրվել է ռուսերեն՝ օգտագործելով ռուսական ռազմական դիվանագիտությանը բնորոշ տերմինաբանությունը, վկայում է այն մասին, որ փաստաթուղթը ՌԴ արտաքին գործերի և պաշտպանության նախարարություններում գրված կարեւոր հանգրվան է։ Մոսկվան, Պուտինի մամուլի քարտուղարի միջոցով, հրամանագիրը ստորագրելուց հետո, հայտարարեց, որ Լեռնային Ղարաբաղից հայերի հեռանալու «անմիջական ուղղակի պատճառ չկա» և «դժվար թե հնարավոր լինի խոսել այն մասին, թե ով է մեղավոր»։ «Բայց, այնուամենայնիվ, մարդիկ ցանկություն են հայտնում լքել Ղարաբաղի տարածքը։ Նրանցից ոմանք, թերևս, ցանկություն են հայտնում դա անել ընդմիշտ, մի մասը՝ ժամանակավոր»,- հավելել է Պեսկովը։
Քանի որ ոչ ոք մեղավոր չէ և ոչ ոք չի դատապարտել Ադրբեջանին 120 հազար մարդու տեղահանության համար, նույնիսկ Հայաստանը, դա նշանակում է, որ արցախցին ինքն է մեղավոր, և նա ոչ մեկից չպետք է ակնկալի իրավական կամ քաղաքական աջակցություն։
Միևնույն ժամանակ, ոչ մի կողմ չի հայտարարել, որ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի Եռակողմ հայտարարությունը կորցրել է ուժը՝ Արցախի դեմ ագրեսիայի և բնիկ մեծամասնության արտաքսման պատճառով։
Հայաստանի կառավարությունը ոչ մի կերպ չի արձագանքել Շահրամանյանի հրամանագրի ուժի մեջ մտնելուն և չի պարզաբանել, թե ինչ է լինելու 2020-ի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության հետ։ Հայկական իշխանամետ ալիքներում շարունակվում է կատաղի քարոզչությունը «Հայաստանում Արցախի պետական և այլ մարմինների գոյության անթույլատրելիության մասին»՝ այն պատրվակով, որ դա կարող է խաթարել Հայաստանի անվտանգությունը։ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն իր ամանորյա ուղերձում հաստատեց այս թեզը՝ ներողություն խնդրեց ղարաբաղցիներից, բայց միաժամանակ ասաց, որ ամեն ինչ արել է՝ ելնելով Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան շահերից։ Փաշինյանն ասել է, որ «մենք այս ճանապարհը մեծ մասամբ անցել ենք, բայց անձեռնմխելի չենք գալիք նոր փորձություններից ու դժվարություններից»։
Այսպիսով, ամենաբարձր մակարդակով հաստատվում է, որ Արցախի Հանրապետությունը դարձավ առաջին, բայց ոչ վերջին զոհը հայոց պետականության պահպանման ճանապարհին, և Արցախի բնիկները կորցրեցին ամեն ինչ՝ իրենց հայրենիքը, իրավունքները, տունը, ունեցվածքը՝ հանուն բարձր նպատակների, որոնց, սակայն, հաղորդակից չեն։ Չէ՞ որ նույնիսկ նրանց ՀՀ անձնագրերը օրինական չճանաչվեցին։
«Արցախի հարցը փակված է, այն փակված է 1991 թվականից, երբ արտաքին ուժերը Հայաստանի Հանրապետության կայացումը կանխելու համար նախաձեռնեցին Ղարաբաղյան շարժումը, որն ի սկզբանե հաջողության շանս չուներ». սա է Հայաստանի իշխող կուսակցության հայտարարությունների և լռության հիմնական լեյտմոտիվը։ Այս քաղաքականությունը հուշում է, որ ապագայում վարչապետը կարող է ներողություն խնդրել Հայաստանի այլ մարզերի բնակիչներից, որոնք նույնպես կարող են զոհաբերվել հանուն Հայաստանի ինքնիշխանության։
Շահրամանյանի սեպտեմբերի 28-ի հրամանագրից և Արցախից հայերի լիակատար արտագաղթից հետո ստեղծվեց իրավական վակուում, որը ՀՀ կառավարությունը փորձում է ծածկել ֆինանսական աջակցությամբ և մարդասիրական ծրագրերով։
Բաքվի լրատվամիջոցները գրում են, թե հունվարին Ալիևը կարող է պահանջել, որ Երևանում փակվի Արցախի ներկայացուցչությունը, ինչը Արցախի սուբյեկտայնության վերջին խարիսխն է։
Նաիրա Հայրումյան