Գրեթե ամեն օր հանրությանը հրամցվում են զինվորականների, սպաների, նախկին պայմանագրայինների դեմ քրեական վարույթներ հարուցելու մասին պաշտոնական հաղորդագրություններ: Պատերազմական գործողությունների ժամանակ ցուցաբերած անփութության և այլ ծառայական հանցանքների համար գեներալներ են կալանավորվում, կամ մեղադրյալի կարգավիճակում հայտնվում: Եւ այս եռուն շրջանում  ՀՀ գլխավոր դատախազ Արթուր Դավթյանը առաջարկ է հնչեցնում  պետական դավաճանության համար մահապատիժը որպես պատժատեսակ կիրառելու իրավական հիմքեր ստեղծելու վերաբերյալ :

Առաջարկն , ինչպես հայտնի է, ուղղված է եղել  ՀՀ սահմանադրական բարեփոխումների խորհրդի նախագահ, ՀՀ արդարադատության նախարար Կարեն Անդրեասյանին, որը զուսպ էարձագանքել, զերծ մնալով կարծիք հայտնելուց: «Սահմանադրական բարեփոխումների խորհուրդը բոլոր կարծիքները և առաջարկները հանձնաժողովի հետ համատեղ անպայման քննարկում և ուշադրության է արժանացնում, բայց որևէ կարծիք չի կարող կանխորոշել քննարկումների արդյունքը»,- ասել է նախարարը:

Այս պահի դրությամբ կարծիքները հիմնականում կտրուկ բացասական են:

«Երբ դատախազությունն է թելադրում քրեական արդարադատությունը կարգավորող օրեսդրությունը». Արթուր Գրիգորյան

«Երկրի տոտալիտար լինելու վառ ցուցանիշ է, երբ դատախազությունն է թելադրում քրեական արդարադատությունը կարգավորող օրեսդրությունը՚, — Forrights.am-ի հետ զրույցը սկսեց փաստաբան Արթուր Գրիգորյանը,- Հաստատապես միտում եմ տեսնում մեր երկիրն «իզգոյ՚ դարձնելու: Մի երկիր, որը որ իզգոյի, վտարանդիի կարգավիճակում է, ալևս ոչ մի բանի համար պատասխանատու չի: Հավանաբար, դա ձեռնտու է իշխանությանը»:

Հնարավո՞ր է, որ ուզում են սրանով հաճոյանալ Ռուսաստանին: Փաստաբանը պատասխանում ․ ՙ«Ոչ թե հաճոյանալ, այլ մինչև հիմա մեր երկիրը Ռուսաստանի անհաջող մակետն է եղել: Հենց այդ հետքերով էլ  մեզ ուզում են տանել, գցել որոգայթի մեջ: Ոնց որ Եվրոպայի խորհրդից Ռուսաստանը վտարվեց, այնպես էլ Հայաստանն է վտարվելո»՚:

Նա հիշեցնում է, որ մենք դեռև 1993 թվականին վավերացրել ենք Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին միջազգային դաշնագիրը և մասնավորապես դրա կամընտիր երկրորդ արձանագրությունը ի վերացում մահապատժի: Այդ ժամանակ մորատորիում եղավ, մինչև մահապատժի վերջնական վերացումը օրենքով: ՙԱյն, ինչ կատարվում է հիմա՝  միջազգային պարտավորություններից նահանջ է և հենց Ռուսաստանի պատվերով կատարվող հերթական միջազգային սադրանքն է: Իրական դավաճանության խնդիրն այսօր նաև ցույց է տալիս, որ այն աստիճանի է հասունացել, որ տակից չեն կարողանում դուրս գալ և մեկ կամ մի քանի հոգու քավության նոխազ դարձնելու խնդիր  կա», — ասում է Արթուր Գրիգորյանը: նա կանխատեսում է. եթե մահապատիժը կրկին մտցնեն, ապա չի բացառվում, որ դրան շատ արագ հետադարևձ ուժ տան: մենք այդպիսի օրինակներ ունենք բրեժնևյան ժամանակներից՚:

«Դատախազը պաշտոնավարման ավարտից հետո հնարավոր է, կզբաղվի քաղաքականությամբ». Նինա Կարապետյանց

Իրավապաշտպան Նինա Կարապետյանցին հարցրեցինք, թե ինչու է, իր  կարծիքով, սա արվում և ի՞նչ հետևանքներ կունենա:

ՙ«Ես մի քանի տարբերակ եմ ինձ համար մտածել, նաև կարծիքներ ուսումնասիրել: Համաձայն եմ այն տեսակետի հետ, որ սա կարող է լինել քաղաքական քայլ, որ դատախազը պաշտոնավարման ավարտից հետո հնարավոր է, կզբաղվի քաղաքականությամբ: Ինձ համար գլխավոր դատախազը նախկին հանցավոր ռեժիմի ամենակարկառուն ներկայացուցիչներից   մեկն է, ով  պահպանեց պաշտոնը հեղափոխությունից ու պատերազմից հետո: Նա միշտ մնացել է նվիրված նախորդ ռեժիմին, ու սրա ապացույցն է տարբեր գործերով ձգձգումները, մարդկանց անսպասելի փախուստները, տարբեր գործերով անտրամաբանական  զարգացումներն ու ձևական քննությունները: Ենթադրում եմ, չի բացառվում, որ նա ենթադրում է, որ կարող է տեղի ունենա հեղաշրջում ու այդ հոդվածի վերադարձնելը կվերաբերվի բացառապես գործող իշխանություններին»:

Նինա Կարապետյանցը ևս չարի արմատը տեսնում է ռուսական կոնտեքստում: «Հայաստանը միշտ փորձարկումների փոքրիկ դաշտ է եղել, ու չ ի բացառվում, որ Ռուսաստանը ուզենա հասկանալ, թե ինչպես վարվել այն անձնաց հետ, ում ինքը համարում է պետական դավաճաններ, դրա համար օգտագործելով Հայաստանը՚:

Կարել՞ի է այսօր մահապատիժը որպես արդարադատության  գործիք օգտագործել: Թերևս սա է գլխավոր ասպեկտը:

Նինա Կարապետյանցը ասում է՝ չկա որևէ գիտական հիմնավորում, ապացույց, որ մահապատիժը կանխում է հանցագործությունները, կամ նվազեցման է բերում: «Մահապատիժն այն պատժի տեսակներից է, որի հետևանքները դատական սխալի դեպքում վերականգնել հնարավոր չի: ՙԱրդարադատության համակարգի ի սպառ բացակայության պայմաններում այսպիսի խիստ, անդառնալի հետևանքների բերող պատժի կիրառումն անթուլատրելի եմ համարում», ասում է իրավապաշտպանը:

Հոկտեմբեր 27-ի համար ևս պահանջում էին բացառություն

2001 թվականին, Եվրոպայի խորհրդի շեմին կանգնած Հայաստանում հանրային քննարկումներ էին սկսվել մահապատիժն արգելելու շուրջ, հայ քաղաքական գործիչների մի մեծ մաս գտնում էր, որ Հոկտեմբերի «27»-ի դեպքում կարելի է եւ պետք է բացառություն անել:

Այսօր նույն բացառությունը առաջարկում են մտցնել պատերազմի հանցագործների դեպքում: Այն ժամանակ Հայաստանում 30-ից ավելի մահվան դատապարտված անձինք կային: Այսօր ՀՀ գլխավոր դատախազության տվյալներով, պետական դավաճանության փաստով 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ից առ այսօր որպես մեղադրյալ ներգրավված է 43 անձ, որից 10-ը կալանքի տակ են։ Եվս 3 քրեական գործ, որոնք առնչվում են 12 անձանց, արդեն իսկ դատարան են ուղարկվել, 11 մեղադրյալ կալանավորված է։ Այս տեղեկությունները դատախազությունը հայտնել է հուլիսի 11-ին:

Հետևապես, չի բացառվում, որ այսօր, եթե  Հայաստանը կրկին վերադարձնի մահապատիժը քրեական օրենսգիրք, ապա այն կվերաբերվի անհամեմատ ավելի շատ անձանց:

«Մահապատժի մասին խոսելուց առաջ մի պահ հարկավոր է խորը շունչ քաշել եւ հասկանալ, որ մահապատիժ կիրառելու իրավունք նշանակում է որեւէ մեկին կյանքից զրկելու իրավունք: Սա վերացական վեճ չէ եւ առնչվում է մարդու ամենագլխավոր, ամենահիմնական իրավունքին, բոլոր իրավունքների նախապայման իրավունքին` կյանքի իրավունքին, ապրելու, սեփական մեղքը հասկանալու, մեղանչելու, սեփական սխալները վերլուծելու, ուղղվելու հնարավորության իրավունքին»՚ — գրել է 2003 թվականի ապրիլին իրավապաշտպան Վարդան Հարությունյանը:

Այսօր նա ասաց Forrights.am-ի հարցին պատասխանելով. «Ես, իհարկե, չէի պատկերացնի, որ այսքան տարի անց այդ թեման կքննարկվի և առավել ևս ես չէի  պատկերացնի, որ ՀՀ գլխավոր դատախազը այսքան տարիների ընթացքում հասկացած չի լինի, թե ինչու է Հայաստանը հրաժարվել մահապատժից: Սա ինձ զարմացնում է՚:

Կարծում եք, կընդունվ՞ի այս առաջարկը հանրության կողմից: «Հույս ունեմ, որ հանրությունը չի ընդունի, ու  կարծում եմ, այդ առաջարկությունը կմ նա օդի  մեջ: Այն պետք է մերժվի, և չ միայն լայն հանրության  կողմից: Մասնագիտացված հանրությունը պետք է արտահայտվի ու մերժի մահապատիժը», — ասաց իրավապաշտպանը:

Սյուզան Սիմոնյան

 

 

Forrights.am-ը «Լրագրողներ հանուն մարդու իրավունքների» ՀԿ-ի իրավական-լրատվական կայքն է:

Մեր առաջնահերթ նպատակը մարդու իրավունքների պաշտպանությունն է հրապարակայնացման միջոցով:

Pin It on Pinterest