Freedom House միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունը հրավիրել է «Ինչո՞ւ Լեռնային Ղարաբաղում հայեր չկան» փաստահավաք զեկույցի մամուլի ասուլիս: 2024 թ․ հուլիս ամսին Ժողովրդավարության հայկական ֆորումի շրջանակում հրապարակվեց զեկույցի ամփոփագիրը։ Ամբողջական զեկույցը հրապարակվել է նոյեմբերի 11-ին մամուլի ասուլիսի շրջանակում։
Զեկույցը համատեղ պատրաստվել է Freedom House-ի, International Partnership for Human Rights-ի, Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամի, Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի, Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամի, «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» և Truth Hounds կազմակերպությունների կողմից:
Freedom House կազմակերպության Հայաստանում ներկայացուցիչ Անդրանիկ Շիրինյանը նշեց, որ դա առաջին փորձն է հավաքագրել փաստերն այն մասին, թե ինչ է կատարվել Լեռնային Ղարաբաղում վերջին 4 տարվա ընթացքում։ Նա նշեց, որ փաստերը հաստատում են՝ տեղի ունեցած հարձակումները, ահաբեկումը, մարդու գրեթե բոլոր իրավունքների խախտումները եւ ի վերջո տեղահանությունը պլանավորված քաղաքականության մասեր են, որի նպատակը՝ անհնար դարձնել հայերի կյանքն Արցախում։
Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամի ներկայացուցիչ Ալեն Շադունցը հիշեցրել է, որ փաստահավաք առաքելության ժամանակ խորացված հարցազրույցներ են վարվել Արցախի 71 բնակավայր ներկայացնող 330 անձի հետ։ Պարզվում էին եւ սահմանամերձ գյուղերի հետ կապված իրադարձությունները, եւ ռուս խաղաղպահների հետ հարաբերությունները։ Այդ հարցազրույցները համեմատվում էին նաեւ տվյալ իրադարձությունների ժամանակ Ադրբեջանի հռետորականության հետ, հնչող ատելության խոսքի, ինչը եւ ապացուցում է բոլոր գործունեությունների կանխամտածված բնույթը։
Ալեն Շադունցն ասաց, որ նույն քաղաքականությունը շարունակվում է հիմա՝ մշակութային ժառանգության ոչնչացմամբ եւ սեփականության իրավունքի խախտմամբ։
Նա ասաց, որ զեկույցի գլխավոր եզրակացույունը՝ տեղի են ունեցել էթնիկ զտումներ, եւ նման պայմաններում ապրելը անհնարին էր։
Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի ծրագրերի ղեկավար Վարդինե Գրիգորյանի խոսքով, հարցվածները նշել են, թե 2020 թ․ պատերազմից հետո շատերը վերադարձել են Արցախ, հավատալով, որ ռուս խաղաղապահները կապահովեն իրենց անվտանգությունը եւ արժանապատիվ կյանքը առնվազն 5 տարի։ Բայց հետո պարզվեց, որ օկուպացված բնակավայրերի բնակիչները չեն կարող վերադառնալ իրենց տները, եւ հենց ռուսներն էին զսպում նրանց։ Դա նշանակում է, որ ոչ մի ինտեգրում չի կարող լինել։ Առավել եւս, որ ռուսների ներկայությամբ խափանվում էին գյուղատնտեսական եւ այլ գործունեությունները։ Հետո սկսվեց շրջափակումը, եւ պարզ դարձավ Բաքվի ձգտումը՝ նվազեցնել կենսունակության ներքին ռեսուրսը, հետո խզել կապն արտաքին աշխարհի հետ։
Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամի իրավաբան Սերգեյ Գրիգորյանը ներկայացրեց բլոկադայի ժամանակաշրջանը, հիշեցնելով, որ 2022-ի դեկտեմբերի 12-ին Լաչինի միջանցքը փակելուց հետո 2023-ի ապրիլին Բաքուն անցակետ տեղադրեց Կորնիձորում։ Իսկ արդեն հուլիսիսց ամբողջությամբ դադարեց նույնիսկ մարդասիրական օգնությունը։ Դա ոչ միայն նոյեմբերի 9-ի հայտարարության, այլեւ Միջազգային դատարանի որոշումների կոպիտ խախտում էր։
Դա էթնիկ զտումների ծրագրի մի կոմպոնենտ է, որը զուգակցվում էր ահաբեկություններով, հարձակումներով, բոլոր կյանքի համար անհրաժեշտ կոմունիկացիաների դադարեցումով, եւ ի վերջո տեղահանությամբ։
Forrights.am-ը «Լրագրողներ հանուն մարդու իրավունքների» ՀԿ-ի իրավական-լրատվական կայքն է:
Մեր առաջնահերթ նպատակը մարդու իրավունքների պաշտպանությունն է հրապարակայնացման միջոցով: