Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության հավաքական պահանջը «Ազատության» հրապարակում

Հոկտեմբերի 29-ին Երևանի «Ազատության» հրապարակում կայացավ արցախցիների իրավունքների պաշտպանությանն ուղղված մեծ հանրավաք։ Հազարավոր արցախցիներ Հայաստանի տարբեր մարզերից համավախմբվել և միացել են Երևանում կազմակերպված հանրավաքին՝ բարձրաձայնելու իրենց ոտնահարված իրավունքները։

Հանրահավաքի օրակարգային հարցերն էին՝ Արցախ հավաքական վերադարձի իրավունքի ապահովում, տեղահանված արցախցիների սոցիալական խնդիրների լուծման, ֆինանսական և բնակարանային ապահովման ծրագրերի արժանապատիվ իրականացման պահանջ, ինչպես նաև Բաքվի բանտերից հայ գերիների վերադարձի և Արցախի հայկական մշակութային ժառանգության պահպանության պահանջ։

 Հանրահավաքը մեկնարկեց Հայաստանի և Արցախի օրհներգով, Տերունական աղոթքով ու հայրենիքի համար նահատակվածների հիշատակը 1 րոպե լռությամբ հարգելով։

Արցախի և Հայաստանի հասարակական կառույցները համախմբվել են «Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի» շուրջ, որ միասնական ձայնով պահանջ ներկայացնեն արցախցիների իրավունքների վերականգնման և պաշտպանության համար։ Տնավեր ու բնավեր արցախցին ոչ միայն սոցիալական զրկանքների մեջ է հայտնվել, այև զրկվել է իր պապենական  հայրենիքում ապրելու իրավունքից, հարազատների շիրիմիներին այցելելուց, պատմամշակութային ժառանգությունից, որոնք օրեցօր ոչնչացնում է թշնամին։ Ու սա ոչ միայն արցախցու, այլ համայն հայության ցավն ու խնդիրն է։ Հանրահավաքի մասնակիցները մտադիր են պայքարել և շարունակել պահանջել իրավական, անվտանգային և քաղաքական լուծումներ իրենց հիմնախնդիրների համար, որոնք ամրագրված և պաշտպանված են միջազգային կոնվենցիաներով ու միջազգային դատարանների ակտերով։      

Արցախի Մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանը նշեց, որ արցախցիները հավաքվել են մեկ անգամ ևս ասելու, որ աշխարհի աչքի առաջ  բռնությամբ զրկվել են հայրենիքից, ինչը չի նշանակում, որ արցախցիները հրաժարվել ենք իրենց հայրենիքից։

«Մենք բոլորս շնորհակալ ենք մեր քույրերին ու եղբայրներին, որոնք վեր են կանգնած՝ «մնայիք՝ կռվեիք, ղարաբաղցի ես, թե՝ հայ, ձեզ հյուրի պես պահեք» ու նմանատիպ պառակտիչ ու դատապարտելի խոսույթից։ Մեր միջև տարանջատումներ չպետք է լինեն։ Մեզ բոլորիս այս հրապարակում հավաքել է մի պարզագույն մղում՝ տեր կանգնել սեփական իրավունքներին։ Եթե կլինեն մարդիկ, որոնք կփորձեն ինչ-ինչ պիտակավորումներ տալ, թե իբր սա սոսկ սոցիալական աջակցության պահպանման համար պայքար է, ապա նրանք պարզապես զուրկ են տարրական բարոյականությունից, զուրկ են մարդկային ապրումակցումից», -իր ելույթում նշեց Գեղամ Ստեփանյանը։

Նա կարևորեց բռնի տեղահանվածների կեցության սոցաջակցության ծրագրի շարունակությունը, քանի որ այն տեղահանվածների համար կենսական կարևորություն ունի ու խիստ անհրաժեշտ է դրա պահպանումը՝ մինչև յուրաքանչյուր տեղահանված ընտանիքի կեցության հարցի արժանապատիվ և մեկընդմիշտ լուծելը։ Աջակցության դադարեցումն աղետալի հետևանքներ է ունենալու և հազարավոր ընտանիքներ դառնալու են անօթևան, չքավոր, ինչի հետևանքով կարտագաղթեն։

«Մենք ուզում ենք ապրել մեր մայր հայրենիքում, ապրել արժանապատիվ՝ մեր հոգում և սրտում պահելով մեր փոքր հայրենիք վերադառնալու ցանկությունն ու նպատակը։ Ես գիտեմ, որ այտեղ  հավաքված մարդիկ ամեն օր քնում և զարթնում են սեփական տուն վերադառանալու հույսով ու հավատով և մի թողեք, որ սոցիալական հոգսը մարի Արցախ վերադառնալու ձեր մղումն ու հույսը։ Մենք թույլ չենք տա մեզ և մեր սերունդներին զրկել հայրենիք վերադառանալու իրավունքից։ Թույլ չենք տա ուրանալ հազարավոր սուրբ նահատակների արյունը։ Եթե ֆիզիկական ոչնչացման սպառնալիքի ներքո մենք լքել ենք մեր հայրենիքը, դա չի նշանակում, որ հրաժարվել ենք այնտեղ վերադառնալու մեր իրավունքից։ Վերադարձի իրավունքն ինչ-որ անկատար երազանք չէ, հեքիաթային մի պատում չէ, այն իրավունք է, որն ամրագրված է և պետք է պաշտպանել ու առաջ մղել»,- հայտարարեց Գեղամ Ստեփանյանը։

Արցախի ՄԻՊ-ը կոչ արեց ՀՀ իշխանություններին ու միջազգային դերակատարներին, որ Արցախի ժողովրդի անվտանգ եւ արժանապատիվ վերադարձի իրավունքի հարցը դառնա բանակցային օրակարգի մաս։ Հակամարտության արդարացի կարգավորում չի կարող լինել հարյուր հազարավոր մարդկանց խախտված իրավունքների եւ խեղված ճակատագրերի վրա։ Նրա խոսքով՝ որ ոչ ոք իրավունք չունի Արցախի ժողովրդի ճակատագրի վերաբերյալ կայացնել որոշումներ՝ առանց արցախցու կարծիքը հաշվի առնելու ու այդ պահանջներն արդարացի են, հիմնված իրավունքի վրա։ Գեղամ Ստեփանյանը բարձրացրեց նաև գերիների հարցը, խոսեց Բաքվում ընթացող կեղծ ու շինծու դատավարություններից։

Արցախյան պատերազմի մասնակից, պահեստազորի փոխգնդապետ Վահրամ Հակոբյանն իր ելույթում դիմելով ՀՀ-ին, ՌԴ-ին և միջազգային ռազմական փորձագիտավերլուծական կենտրոններին, հայտարարեց, որ 2020թ. սեպտեմբերի 27-ին Ադրբեջանն ունենալով 10 մլն բնակչություն, 120 հազար մշտական և 1 մլն զորահավաքային ռեսուրսի զորք ու ռազմական հսկայական զինանոց ու ռազմական դաշինք կազմելով միջուկային գերտերություն հանդիսացող Պակիստանի, ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիայի, Սիրիայից վարձակալած մահապարտների զորամասերի հետ, հարձակվեց 150 հազար բնակչություն և 25 հազար զորք ունեցող Արցախի վրա։ Նրա խոսքով՝ դա միջազգային ռազմարվեստի խայտառակ էջն է ու հաղթանակի մասին խոսք լինել չի կարող։ Այս ամենի արդյունքում Արցախը հայաթփվեց։

Հայ առաքելական եկեղեցու Արցախի թեմի թեմական խորհրդի ատենապետ Լեռնիկ Հովհաննիսյանն իր հերթին նշեց, որ միջազգային հանրության աչքի առաջ Արցախի մշակութային ժառանգության նկատմամբ կատարվում է դասական մշակութային էթնոցիդի քաղաքականություն։

«Մեզ բռնագաղթի միջոցով ցեղասպանության ենթարկելուց, այսօր մեր մշակութային ժառանգությունն են ենթարկում մշակութային ցեղասպանության, որպեսզի մենք այլևս մոռանանք Արցախի մասին։ Արցախը հայկական մշակութային ժառանգության գանձարանն էր, որն այսօր վտանգված է։ Թե՛ միջազգային հանրությունը, թե՛ ՀՀ իշախանությունները, բացի հերթապահ հայտարարություններից, գործնական քայլեր չեն կատարել Արցախում մշակութային էթնոցիդի քաղաքականությունը զսպելու համար»,- հայտարարեց Լեռնիկ Հովհաննիսյանը։

Արցախցի փաստաբան Դավիթ Հովհաննիսյանն իր ելույթում նշեց, որ  բոլոր արցախցիները ՀՀ քաղաքացիներ են։ ՀՀ քաղաքացիության մասին օրենքի համաձայն՝ այն անձը, ով Հայաստանում ստացել է անձնագիր ու նույնականացման քարտ, համարվում է ՀՀ քաղաքացի։ Այդպիսի անձնագրեր ու նույնականացման քարտեր ստացել են բոլոր արցախցիները, սակայն ինչ-որ մեկի ցանկությամբ արցախցիներին համարում են փախստական կամ քաղաքացիություն չունեցող անձ։ Փաստաբանը տեղեկացրեց, որ 150 հազար արցախցիների 0,1 տոկոսը դեռ չի ապահովվել բնակարանով, մինչդեռ բնակապահովման ծրագիրն արդեն մեկ տարի գործում է, ինչը նշանակում է, որ այդ ծրագիրը պետք է հիմնովին փոխվի։

Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի կողմից հանրահավաքում ներկայացվեց պահանջագիր՝ ուղղված ՀՀ իշխանություններին և միջազգային հանրությանը:

«Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի» անդամ Նժդեհ Իսկանդարյանի խոսքով՝ ժողովուրդն է որոշելու հետագա անելիքները։ «Ազատության» հրապարակում հրավիրած հանրահավաքում որոշվեց, որ նախաձեռնող խումբը մնալու է հրապարակում, ձևավորելու է շտաբ և իրականացվելու են ամենօրյա իրազեկման ակցիաներ։ «Իշխանությունն ունի մեկ շաբաթ ժամանակ, և եթե ոչ, մենք կազմակերպելու ենք ավելի մեծ հանրահավաք ու անցնելու ենք հստակ գործողությունների»,- հայտարարեց Նժդեհը։

«Հանուն Արցախի» միավորման նախաձեռնությամբ ստեղծված «Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի» կողմից հանրահավաքից հետո «Ազատության» հրապարակում նստացույց անելու և իրենց իրավունքների համար պայքարելու նպատակով տեղադրվեց վրան։

Զառա Մայիլյան