Հայաստանի ուժային մարմինների ղեկավարների հետ վերջին սկանդալները հիմնականում կապում են ներքաղաքական ինտրիգների հետ, սակայն դրա հիմքում կարող է լինել Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ պայմանագրի ստորագրման ծանր նախապատրաստումը։
Խաղաղության պայմանագրի հատկապես այն կետերը, որոնք դեռ համաձայնեցված չեն, չեն հրապարակվում։ Սակայն, դատելով հրապարակային հայտարարություններից, Բաքուն շատ կոնկրետ պահանջներ է առաջադրում՝ «խաղաղության» պայմանագիրը, որպես կանոն, պետք է ներառի պատերազմական հանցագործների պատիժ և կողմերի՝ միմյանց նկատմամբ պահանջների չերկարաձգման երաշխիքներ։
«Խաղաղության պայմանագիր» հասկացությունը օգտագործվում է ռազմական հակամարտությունների համար, որոնցում կողմերը ճանաչված պետություններ են։ Այսինքն՝ համաձայնվելով ստորագրել «խաղաղության պայմանագիր»՝ Հայաստանի կառավարությունն իրեն ճանաչում է որպես ռազմական հակամարտության կողմ և ստանձնում որոշակի պարտավորություններ՝ կատարել «հաղթող կողմերի» պահանջները։
Իսկ Բաքուն արդեն ներկայացրել է պահանջներ, որոնցից հիմնականը Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխություններն են և ռազմական հանցագործների արտահանձնումը։
Արդարադատության նախկին նախարար Գրիգոր Մինասյանի դեմ քարոզարշավ սկսվեց այն բանից հետո, երբ նա հայտարարեց, որ Սահմանադրությունը հնարավոր չէ փոխել մինչև 2027 թվականը։ Մինասյանն ազատվեց աշխատանքից, և հնարավոր է, որ Արդարադատության նոր նախարարի հիմնական առաքելությունը կլինի հիմնավորել նոր Սահմանադրության արագացված ընդունումը՝ առանց Անկախության հռչակագրի և Հայաստանի ու Արցախի վերամիավորման 1989թ. որոշման հղումների։
Ինչ վերաբերում է երկրորդ հարցին, ապա Հայաստանի քննչական և դատավարական մարմինների առաջ բարդ խնդիր է դրված՝ նախապատրաստվել «ռազմական հանցագործների» արտահանձնմանը, որոնց ցուցակը «կկազմի» Բաքուն։ Ալիևն արդեն հայտարարել է, որ պատերազմական հանցագործությունների մասին խոսելիս նկատի ունի բացառապես 90-ականների սկզբի պատերազմը։
«Բաց աղբյուրներում և ինտերնետային ռեսուրսներում կան բավականաչափ լուսանկարներ և տեսանյութեր, որոնք ապացուցում են Ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ժամանակ ադրբեջանցիների նկատմամբ Հայաստանի կողմից իրականացված անմարդկային գործողությունները։ Թեև այսօր Ադրբեջանում պատասխանատվության են ենթարկվում ռազմական հանցագործությունների և մարդկության դեմ հանցագործությունների որոշ մեղավորներ, Հայաստանում դեռ ոչ ոք դրա համար պատասխանատվության չի ենթարկվել, ընդհակառակը, նրանց փառաբանել են»,- ասել է Ալիևը։
Ո՞ւմ նկատի ունի Ալիեւը, կա՞ կոնկրետ այն մարդկանց ցուցակը, որոնց կարող են հանձնել տրիբունալին՝ Բաքու, թե՞ Հաագա։ Եւ ինչպե՞ս են վերաբերվում Հայաստանի իշխանությունները այս հեռանկարին։
Արցախի իշխանությունները պնդում են, որ ադրբեջանցիները Արցախից հեռանալուց առաջ ռուս խաղաղապահների միջոցով պայման են առաջ քաշել՝ կա՛մ Արցախի նախկին ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը հանձնվում է, կա՛մ կռված տղամարդկանց թույլ չեն տալիս անցնել Լաչինի միջանցքով։ Կան պնդումներ, որ զոհաբերվելու որոշումը գիտակցաբար է կայացվել։
Այս պատմությունն, իհարկե, հաստատման կարիք ունի, բայց տրամաբանությունը թելադրում է, որ նույն պատմությունը հիմա հասունանում է Հայաստանում, և կա մարդկանց ցուցակ, ովքեր կարող են դառնալ «խաղաղության պայմանագրի» կենդանի «գրավը»։
Այս գործընթացի նախապատրաստման դժվարին առաքելությունը վստահված է Հայաստանի ուժային կառույցներին, և պատահական չէ, որ նրանց ղեկավարության մեջ տիրում է շփոթություն և ցնցում։ Կարելի է անխնա դատել սեփական երկրի քաղաքացուն կոռուպցիայի կամ մարտի 1-ի հանցագործությունների համար, բայց դժվար է քո երկրի քաղաքացուն մեղադրել հայրենիքի համար պայքարելու կամ հայկական տարածքները պաշտպանելու հրաման տալու համար։
Քննչական կոմիտեի ղեկավար Արգիշտի Քյարամյանն ակնհայտորեն պատրաստ չէ նման առաքելություն ստանձնելու, և նրա վրա հարձակումները պատահական չեն։ Նա, ով կփոխարինի Քյարամյանին այս պաշտոնում, պետք է Հայաստանի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունից կազմի «ռազմական հանցագործների» ցուցակ՝ նրանց թշնամու տրիբունալին հանձնելու համար։
Նաիրա Հայրումյան