Քրեակատարողական ծառայության կամայականությունը․ցմահ դատապարտյալը զրկված է հարազատներին տեսնելու հնարավորությունից

«Արմավիր» ՔԿՀ-ում պատիժը կրող ցմահ դատապարտյալ Արտյոմ Սաֆարյանը չի կարողանում օգտվել օրենքով սահմանված իր իրավունքներից` հանդիպել հարազատներին։ Նրա ընտանիքը՝ հայրը մայրը և կինը ապրում են Վանաձորում, սոցիալական ծանր պայմաններում և չեն կարող այդ երկար ճանապարհը կտրել ու հասնել Արմավիր։ Արտյոմի թոշակառու ծնողները  ունեն նաև առողջական խնդիրներ և սա ևս լուրջ խոչնդոտ է նրանց տեղաշարժման համար։ Հարազատների մասին խոսելիս գունատ, նիհարակազմ Արտյոմը հուզվում է, նրա ձայնը դողում է․

« Մորս ու եղբորս վերջին անգամ տեսել եմ 2017 թվականի դեկտեմբերին,  2018-ին երկարատև տեսակցություն չեմ ունեցել, միայն հայրս է մեկ անգամ եկել ինձ տեսակցելու՝ իր թոշակից խնայած գումարով․․․»,- Forrights-ին պատմում է  արդեն 14 տարի բանտում ապրող Արտյոմը։ Անգամ խիստ վիճելի դատավճիռը, որով դատապարտվել է ցմահ ազատազրկման, նրա համար առաջնահերթ հարց չէ։ Արտյոմի համար առաջնահերթ հարցը հարազատների հետ հանդիպումն է։

Արտյոմ Սաֆարյանը ազատազրկման է դատապարտվել 2005 թվականին։ Մինչև 2016 թվականի ապրիլը պատիժը կրել է «Նուբարաշեն» ՔԿՀ-ում, այնուհետև նրան տեղափոխել են «Արմավիր» քրեակատարողական հիմնարկ, որտեղ և գտնվում է մինչ օրս։ Նա արդեն մեկ ու կես տարի է ցանկանում է տեղափոխվել Արմավիրից «Վանաձոր» ՔԿՀ, հարազատներին ավելի մոտ լինելու համար։

ՀՀ Արմավիրի մարզի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանը  այս տարվա փետրվարին  մերժել է Արտյոմի՝ «Վանաձոր» ՔԿՀ տեղափոխվելու մասին  դիմումը, սկզբնական պատճառաբանությունը եղել է Վանաձորում  ցմահ դատապարտյալների համար նախատեսված պայմանների բացակայությունը իսկ հետո՝ «Վանաձոր» ՔԿՀ-ում Արտյոմի հանդեպ առկա թշնամանքը, որը ինքը՝ Արտյոմ Սաֆարյանը, անհիմն է համարում։

Forrights-ը ևս հարցում ուղարկեց ՀՀ ԱՆ քրեակատարողական ծառայություն,   տեղափոխվելու դիմումի մերժման պատճառները հասկանալու համար։ Քրեակատարողական ծառայաությունից նույն պատասխանը ստացվեց, որ Արտյոմ Սաֆարյանի նկատմամբ առկա է թշնամանք ոչ միայն «Վանաձոր» ՔԿՀ-ում այլև հենց Վանաձոր քաղաքում, ինչը կապված է նրա կատարած սպանության հետ, հետևաբար Արտյոմ Սաֆարյանը չի կարող ապահով մնալ «Վանաձոր» ՔԿՀ-ում: Սակայն քրեակատարողական ծառայությունը անուններ չի վկայակոչում․

«Եթե իմ հանդեպ թշնամանք կա «Վանաձոր» ՔԿՀ-ում, ապա թող ասեն ով է այդ թշնամին, բայց ոչինչ չեն ասում, որովհետև դա սուտ է, ընդամենը պատճառ է ինձ չտեղափոխելու համար։ Բայց անգամ եթե ունենայի թշնամիներ, ապա դա ի՞նչու պետք է խանգարեր տեղափոխմանը, եթե  ես համաձայն եմ միայնակ բնակվել խցում։ Ես ցմահ դատապարտյալ եմ, ինձ ընդամենը պետք է մեկ ժամով հանեն զբոսանքի ու էլի հետ բերեն խուց»։

Արտյոմը տպավորություն ունի, որ ինչ-որ մեկը քրեակատարողական ծառայությունում ամեն ինչ անում է, որպեսզի իր տեղափոխությունը Վանաձոր չստացվի, չնայած նրան, որ Արտյոմի պահանջը ամբողջովին օրենքի սահմաններում է։

« Ես համոզված եմ, որ իմ տեղափոխմանը խոչընդոտում է տեղաբաշխման հանձնաժողովը,  բայց չգիտեմ, թե որն է պատճառը, ես ընդամենը ուզում եմ  ընտանիքիս ավելի մոտ լինել, որ հաճախ կարողանան ինձ տեսակցության գալ»

Արտյոմ Սաֆարյանը բողոքել է դատարանի որոշման դեմ, ինչից հետո ՄԻՊ-ը քննության է առել բողոքը։ ՄԻՊ որոշմամբ հստակ արձանագրվել է, որ խախտվել են Արտյոմ Սաֆարյանի արտաքին աշխարհի և ընտանիքի հետ կապի հետևաբար նաև անձնական կյանք ունենալու հիմնարար իրավունքները։ ՔԿՀ ղեկավարությունը ճի սիրում, որ դատապարտյալները բողոքում են և սա կարող է լուրջ պատճառ դառնալ մերժման, կամ պատժվելու բողոքելու համար։ Արտյոմ Սաֆարյանի օրինակը հենց այդ դեպքն է՝ տեղաբաշխման հանձնաժողովի կամայականությունը։

Իրավապաշտպան Ժաննա Ալեքսանյանը նույնպես կարծում է, որ տեղաբաշխիչ հանձնաժողովը մտացածին պատճառ է հորինում Արտյոմ Սաֆարյանին չտեղափոխելու համար:

« Առաջին դեպքը չէ, որ Քրեակատարողական ծառայությունն ու բաշխիչ հանձնաժողովը նման անհիմն պատճառներ են բերում դատապարտյալների օրինական պահանջները չկատարելու համար։ Անհասկանալի է, թե ինչպես է Վանաձոր քաղաքում առկա թշնամանքը սպառնալու Արտյոմ Սաֆարյանի անվտանգությանը, բայց դա նույնիսկ կարևոր էլ չէ, պետությունը պարտավոր է ապահովել դատապարտյալների անվտանգությունը անկախ ամեն ինչից։ Սա ուղղակի ևս մի դեպք է, երբ դատապարտյալի համառության համար նրան պատժում են այս ձևով»։

Արտյոմի տեղափոխության հարցից բացի նաև շատ խնդրահարույց է նրա նկատմամբ սահմանված պատիժը։ 2005 թվականին Առաջին ատյանի դատարանը Արտյոմ Սաֆարյանի դատապարտել է 15 տարվա ազատազրկման

«Դատավորը ցանկանում էր 13 տարի պատժաչափ տալ, բայց տուժող կողմը կտրուկ չհամաձայնեց դրան և ինձ դատապարտեցին 15 տարվա ազատազրկման» հիշում է Արտյոմը։

 2 տարի հետո՝ 2007 թվականին, Վճռաբեկ դատարանը Արտյոմի օգտին բեկանել է տուժողի իրավահաջորդների բողոքը՝ ցմահ պատիժ սահմանելու վերաբեյալ, սակայն գործով քննիչը քրգործի մեջ   փաստեր չպարունակող հատկանիշներ է ավելացրել և պատիժը փոխվել է  ցմահի։

Ինչպես բոլոր ցմահ դատապարտյալները, այնպես էլ Արտյոմ Սաֆարյանը հույս ունի, որ վարչապետ Փաշինյանի կարգադրությունը՝ ցմահ դատապարտյալների գործերի անհատական վերանայման մասին կիրագործվի և վերջապես արդար քննություն կլինի։

« Հիմա երբ ինչ-որ մարմնի բողոք կամ դիմում ենք գրում, գիտենք, որ նախ դիմումը դուրս է գալիս այս (ՔԿՀ) պատերից և հետո, որ հասնում է հասցեատիրոջը։ Առաջ մեր դիմումները ուղղակի պատռում էին հենց ՔԿՀ-ի ներսում կամ եթե չէին պատռում, դրանք այդպես էլ անպատասխան էին մնում»

Չնայած նման կասկածելի հանգամանքներում տրված պատժին՝ Արտյոմի միակ նպատակը հիմա իր ընտանիքին մոտ լինելն է։

Ռաֆ Ենգիբարյան